Rozwód 2024: Krok po kroku

Rozwód jest jednym z najbardziej stresogennych i emocjonalnie eksploatujących wydarzeń w życiu człowieka. Nie jest to z reguły przyjemne przeżycie, jednak jest to często najbardziej właściwa i słuszna, a czasem jedyna decyzja, jaką można podjąć. Kiedy już klamka zapadnie i postanowisz zakończyć swoje małżeństwo, dobrze jest znać wymogi i procedury, ale i podstawy prawa materialnego w tym zakresie. Warto wiedzieć, jakie są przesłanki do otrzymania rozwodu, a jakie okoliczności stanowią podstawę do jego odmowy. Cały jednak proces formalny generuje na każdym poziomie kolejne niewiadome i znaki zapytania.

Ten artykuł ma na celu przeprowadzić Cię krok po kroku przez ten proces od momentu wniesienia pozwu o rozwód aż po wydanie orzeczenia. Mam nadzieję, iż będąc świadomym tego, co Cię czeka, a co masz już za sobą, będziesz lepiej przygotowany, aby osiągnąć wszystkie swoje cele w sprawie rozwodowej w jak najmniej inwazyjny dla Ciebie sposób.

Rozwód KROK PO KROKU

1. Napisać pozew o rozwód;
2. Pozwany musi napisać odpowiedź;
3. Wykonać wszystkie zalecenia Sądu, których zażąda;
4. Stawić się na rozprawie i złożyć zeznania;
5. Stawić się na ogłoszeniu wyroku;
6. Ewentualnie złożyć apelację.

Jak napisać pozew o rozwód?

Procedura rozwodowa zaczyna się od złożenia przez jednego z małżonków pozwu o rozwód (nie wniosku o rozwód). Pozew ten musi zawierać podstawowe informacje dotyczące stron, daty zawarcia małżeństwa, przyczyny rozpadu związku oraz postulaty, co do podziału majątku i ewentualnego ustalenia opieki nad dziećmi. W pozwie należy określić, czy którakolwiek ze stron żąda orzeczenia o winie za rozpad pożycia małżeńskiego, czy sąd ma odstępić od orzekania o winie. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat pisania pozwu, zapraszam do przeczytania: Jak napisać pozew o rozwód?

Doręczenie pozwu

Pozew o rozwód należy złożyć w co najmniej dwóch egzemplarzach, z czego jeden pozostaje do dyspozycji sądu i stanowi podstawę do wszczęcia postępowania. Z kolei drugi wysyłany jest przez sąd pozwanemu na adres wskazany w pozwie i w ten sposób otrzymując kopię pozwu zostaje on powiadomiony o wszczęciu postępowania rozwodowego.

Sąd zobowiązany jest poprawnie doręczyć kopię pozwu rozwodowego pozwanemu, zatem wskazany adres musi być właściwy. W innym wypadku sąd może uruchomić wszelkie możliwe źródła, aby tego dokonać. Zaangażuje rodzinę, policję, sąsiadów, znajomych, a nawet komornika, jeśli to możliwe, aby doręczyć korespondencję. Brak właściwego adresu znacząco wydłuża postępowanie i generuje dodatkowe koszty procesowe, które co do zasady obciążają strony. Jeśli nie uda się tego uczynić mimo podjętych prób, istnieje możliwość uzyskania wyroku zaocznego.

Odpowiedź na pozew

Pozwany ma obowiązek udzielić pisemnej odpowiedzi na pozew rozwodowy i przysługuje mu okres 14 dni kalendarzowych, aby to uczynić.

 Jeśli pozwany zgadza się z powodem, powinien napisać, iż uznaje powództwo we wszystkich podniesionych kwestiach, co znacząco skróci czas trwania sprawy rozwodowej. Jeśli się nie zgadza, może przedstawić swoje stanowisko. Nie może złożyć już jednak pozwu, ponieważ wzajemne powództwo w sprawach rozwodowych jest niedopuszczalne. 

Strona pozwana ma takie same uprawnienia do wnoszenia dowodów, składania zeznań, powoływania świadków, jak strona pozywająca. Podobnie jak powód, pozwany ma prawo przedstawić swoje żądania, co do opieki nad dziećmi, kontaktu z nimi, sposobu korzystania ze wspólnego mieszkania, lub podziału majątku.

Mediacje

Mediacja jest jednym z rodzajów alternatywnych metod rozwiązywania sporów, w której neutralny mediator wspiera strony w konflikcie w procesie dochodzenia do porozumienia. Mediator nie decyduje o wyniku mediacji ani nie narzuca żadnego rozwiązania, ale pomaga stronom w komunikacji, porozumieniu i znalezieniu rozwiązania konfliktu, które jest korzystne dla obu stron.

Mediacje mogą być prowadzone przed wniesieniem sprawy do sądu albo po wszczęciu postępowania - na podstawie postanowienia sądu. W każdym wypadku warunkiem prowadzenia mediacji jest zgoda stron. Każda ze stron może złożyć wniosek o przeprowadzenie mediacji na każdym etapie postępowania sądowego. Sąd dostrzegając taką potrzebę, może nakłonić strony do przystąpienia do mediacji.

Mediacja jest dobrowolna i poufna, co oznacza, że strony decydują, czy chcą wziąć w niej udział i jakie kwestie chcą omówić. Mediator nie może ujawniać treści rozmów ani podjąć działań bez zgody stron.

Może dotyczyć różnych kwestii, w tym spraw rodzinnych, majątkowych i mieszkaniowych. W przypadku spraw rodzinnych, mediacja może pomóc w rozwiązaniu konfliktów między małżonkami, ustaleniu warunków rozstania, sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej, ustaleniu kontaktów z dziećmi i zaspokojeniu potrzeb rodziny.

Mediacja jest coraz częściej wykorzystywana jako skuteczna i szybka metoda rozwiązywania konfliktów, która pozwala uniknąć kosztownych i długotrwałych procesów sądowych. Należy jednak pamiętać, iż znacząco wydłuża czas trwania postępowania w sprawach rozwodowych, dlatego zanim sprawa trafi na wokandę, warto podjąć decyzję o przystąpieniu do mediacji, bądź o rezygnacji z tej możliwości.

Uzupełnienie braków w dokumentacji

Nie martw się, jeśli o czymś zapomnisz - zdarza się najlepszym! Jeśli Sąd uzna, że czegoś brakuje w Twoim pozwie, wezwie Cię do uzupełnienia braków w dokumentacji. W takiej sytuacji warto dokładnie przeczytać wezwanie sądu i dostarczyć brakujące dokumenty i informacje przed terminem wyznaczonym przez sąd. Najczęstsze braki w dokumentach obejmują:

• Akt małżeństwa
• Akty urodzenia dzieci

• Informacje dotyczące dzieci, takie jak ich urodzenie, szkoła, zdrowie i wychowanie

• Dokumenty dotyczące majątku, takie jak rachunki bankowe, własność nieruchomości, wartość samochodów i innych posiadanych przedmiotów

• Dokumenty dotyczące dochodów i wydatków, takie jak umowy o pracę, zeznania podatkowe, rachunki, potwierdzenia wpłat alimentów itp.

• Dokumenty dotyczące długu małżeńskiego i ewentualnego majątku zobowiązującego, takie jak umowy kredytowe, rachunki i inne dokumenty finansowe

• Dokumenty dotyczące separacji, jeśli wcześniej para była formalnie oddzielona.

Ważne jest, aby działać szybko i skutecznie, aby uniknąć opóźnień i komplikacji w trakcie postępowania sądowego. Jednocześnie, warto pamiętać, że sąd oczekuje od strony pełnej i wyczerpującej dokumentacji, dlatego warto zadbać o to, aby dokumenty były zebrane w sposób staranny i dokładny, już na początku procesu rozwodowego. Właściwie zebrana i przedstawiona dokumentacja to podstawa sprawnie i szybko przeprowadzonego procesu rozwodowego. Dlatego też warto zapoznać się informacjami, jak napisać pozew o rozwód, co musi on zawierać i jakie dokumenty należy do niego dołączyć?

Badanie OZSS

Sąd może skierować rodziców, dziecko, czy też inne osoby mające istotny wpływ na jego wychowanie - na badanie OZSS. Badanie przeprowadzone przez Opiniodawczy Zespół Specjalistów Sądowych przy Sądzie Okręgowym, służy ocenie zdolności rodzicielskich osób będących stronami w postępowaniu sądowym dotyczącym spraw rodzicielskich. Celem takiego badania jest wydanie opinii na temat zdolności rodzicielskich każdego z rodziców oraz ustalenie, co jest najlepsze dla dobra dziecka.

Na badanie OZSS składają się rozmowy z rodzicami, dzieckiem, a także innymi osobami mającymi wpływ na sytuację rodzinną. Specjaliści mogą przeprowadzić także analizę dokumentów oraz przeprowadzić obserwacje. W badaniu uczestniczą różni eksperci, takie jak psychologowie, psychiatrzy, pedagodzy, asystenci rodziny czy terapeuci.

Na czym polega badanie OZSS?

1. Wywiady i rozmowy z rodzicami: Eksperci przeprowadzają wywiady z każdym z rodziców, aby zbadać ich motywacje, plany, zdolności emocjonalne, wychowawcze oraz życiowe.
2. Rozmowy z dzieckiem: Dzieci są przesłuchiwane przez specjalistów, którzy oceniają ich potrzeby, zdolności adaptacyjne oraz stosunek do rodziców.
3. Obserwacje interakcji: Eksperci mogą przeprowadzić obserwacje rodziców z dzieckiem, aby ocenić ich kompetencje w zakresie opieki, wychowania oraz komunikacji z dzieckiem.
4. Analiza dokumentacji: Specjaliści analizują dokumentację związaną z postępowaniem sądowym, jak również wszelkie zaświadczenia i opinie wystawione przez innych specjalistów.
5. Konsultacje z innymi ekspertami: Eksperci mogą konsultować się z innymi specjalistami, aby uzyskać pełniejszy obraz sytuacji.

Po przeprowadzeniu badania OZSS, zespół specjalistów wydaje opinię, która jest przedstawiana sądowi. Opinia ta odgrywa kluczową rolę w procesie podejmowania decyzji przez sąd dotyczących kwestii związanych z władzą rodzicielską, ustaleniem miejsca zamieszkania dziecka czy kontaktem z rodzicami. Nie jest ona jednak wiążąca.

Wizyta kuratora

Wizyta kuratora przed rozprawą rozwodową jest często wymagana w procesie rozwodowym, szczególnie w przypadku, gdy w sprawie uczestniczą dzieci. Kurator jest specjalistą z dziedziny prawa rodzinnego i ma za zadanie pomóc rodzicom w ustaleniu warunków wychowania dziecka po rozwodzie.

W ramach wizyty kurator ma możliwość rozmowy z rodzicami oraz dzieckiem, a także zwiedzenia ich miejsca zamieszkania. Na podstawie zebranych informacji kurator może sporządzić opinię na temat warunków wychowania dziecka i złożyć ją w sądzie przed rozprawą rozwodową.

Wizyta kuratora jest ważnym etapem procesu rozwodowego i może pomóc w uzyskaniu korzystnego dla dziecka rozwiązania. Warto pamiętać, że kurator działa w interesie dziecka i jego zdaniem jest ważne dla dalszych decyzji sądu.

W przypadku wizyty kuratora przed rozprawą rozwodową, warto przygotować się starannie, odpowiedzieć na wszystkie pytania i zapewnić kuratora o swoich umiejętnościach wychowawczych i planach na przyszłość.

Wyznaczenie świadka

Sąd może zażądać udziału świadka, który posiada wiedzę na temat opieki i wychowania dziecka stron w procesie rozwodowym. Obecność świadka na okoliczność ustalenia dobra dziecka jest wymogiem formalnym. Celem takiego udziału jest ustalenie, czy małoletnie dziecka nie ucierpi na skutek rozwodu.

Świadek będzie zapytany o dziecko, jego rozwój, zdrowie i postępy w nauce. Sąd chce także poznać informacje na temat wykonywania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem przez obie strony, aby ocenić, czy jest ona adekwatna i czy dziecko ma jakieś problemy wychowawcze.

Ważne jest, aby Sąd ustalił, czy dziecko wie o rozwodzie i czy jego dobro cierpi w związku z procesem rozwodowym, ponieważ jest to wymóg formalny. Wszystko po to, aby podjąć decyzję, która będzie w najlepszym interesie dziecka.

Najczęściej pojawiające się pytania do świadka o dziecko w sprawie rozwodowej:

• Kim świadek jest dla stron? 
• Jak często widzi się świadek z dzieckiem? 
• Czy dziecko jest zadbane? Ma jakieś trudności w nauce bądź w rozwoju dziecka są jakieś nieprawidłowości? 
• Jak rodzice dzielą się obowiązkami wobec dziecka? 
• Czy dziecko jest wie o rozwodzie? Czy zostało do niego przygotowane? 
• W jakich warunkach jest wychowywane dziecko? Czy ma zapewnione prawidłowe warunki?

Rozprawa sądowa

Warto przyjechać do sądu wcześniej, aby uniknąć niepotrzebnego stresu związanego z błądzeniem po korytarzach. Pamiętaj, aby zabrać ze sobą dowód osobisty oraz pisemne wezwanie na rozprawę, które otrzymałeś z sądu pocztą. Wezwanie zawiera numer sali, gdzie odbędzie się rozprawa. Jeśli zapomnisz numeru sali, udaj się do Biura Obsługi Interesantów

Gdy znajdziesz salę, sprawdź, czy Twoja sprawa jest uwzględniona na wokandzie. Wokanda to elektroniczna bądź papierowa lista wszystkich rozpraw, przewidzianych na dany dzień umieszczona przy drzwiach sali sądowej. Jeśli nie możesz znaleźć swojej sprawy na liście, dowiedz się w Biurze Obsługi Interesanta, czy nie została zmieniona sala.

Jak upewnisz się, że jesteś pod właściwą salą, poczekaj na wywołanie sprawy. Kiedy protokolant wyjdzie przed salę i wyczyta z wokandy Twoje nazwisko, możesz wejść na salę wraz ze współmałżonkiem, pełnomocnikami, oraz wszystkimi świadkami, którzy zostali wezwani na rozprawę. Pamiętaj, żeby przed wejściem wyciszyć lub wyłączyć telefon komórkowy.

Na sali rozpraw

Podczas rozprawy rozwodowej za ławą na wprost zasiada Sąd w składzie: przewodniczącego oraz dwóch ławników. Wszyscy ubrani są w czarne togi z fioletowym żabotem. Sędzia przewodniczący zazwyczaj siedzi w środku, a ławnicy po obu jego stronach. Rozpoznać go można po złotym łańcuchu z orłem na szyi. Jedyną osobą ubraną w strój cywilny jest protokolant, który sporządza protokół z rozprawy. 

Patrząc w kierunku Sądu powód - czyli osoba która składa pozew - zasiada po lewej stronie patrząc w kierunku sądu, a pozwany po stronie prawej. Świadkowie zajmują miejsca w ławkach. Rozprawa rozwodowa odbywa się bez udziału publiczności. 

Strony mogą jednak wskazać osobę towarzyszącą, zwaną "mężem zaufania", który może towarzyszyć jednej ze stron w trakcie rozprawy. Może być członkiem rodziny, czy przyjacielem, ale może być też osobą obcą. Mąż zaufania nie ma prawa zabierania głosu w trakcie trwania rozprawy, ani też podejmowania jakichkolwiek działań procesowych w imieniu strony, a jedynie stanowi wsparcie emocjonalne dla tej osoby.

Przebieg rozprawy rozwodowej

Przed rozpoczęciem przesłuchań Sąd odczytuje listę obecności i sprawdza, kto stawił się na rozprawie. Świadkowie, którzy zostali wezwani na rozprawę, muszą opuścić salę i zaczekać, aż zostaną ponownie wezwani do składania zeznań.

Następnie Sąd przystępuje do przesłuchania małżonków, najpierw tego, który składał pozew, a potem stronę pozwaną , zadając standardowe pytania dotyczące sytuacji małżeństwa, dzieci, sytuacji rodzinnej, a także pytania dotyczące szans na ratowanie małżeństwa. Sąd pyta obie strony, czy wyrażają zgodę na rozwód. Zgoda powinna być wyrażona w sposób wyraźny, a nie dorozumiany. 

Po uzyskaniu podstawowych informacji od stron i wiedzy na temat ich stanowisk, sąd przystępuje do przeprowadzenia postępowania dowodowego. Przesłuchuje wówczas świadków - najpierw strony powodowej, a potem pozwanego. Obie strony mogą zadawać świadkowi pytania. Liczba świadków wpływa na czas trwania postępowania, a Sąd może wyznaczyć kolejną rozprawę, aby przesłuchać wszystkich świadków.

 Jeśli rozwodzący się małżonkowie posiadają małoletnie dziecko, przynajmniej jeden świadek zostanie przesłuchany, aby określić, czy sytuacja dziecka nie ulegnie pogorszeniu na skutek rozwodu. Ważne jest również, aby Sąd zbadał sytuację materialną rodziców i dzieci. W niektórych przypadkach Sąd może zarządzić przeprowadzenie wywiadu środowiskowego przez wyznaczoną osobę, aby lepiej zrozumieć warunki, w których żyją, dorastają i wychowują się dzieci małżonków.

Kontynuując postępowanie dowodowe Sąd przesłuchuje małżonków.  Odnosi się do informacji zawartych w pozwie i zadaje konkretne pytania dotyczące sytuacji małżeńskiej, powodów rozpadu związku oraz szans na jego ratowanie. Warto zapoznać się z listą najczęściej zadawanych pytań na sprawie rozwodowej. Jeśli w trakcie rozprawy małżonkowie uświadomią sobie, że nie chcą się rozwieść, mogą zawnioskować o zawieszenie postępowania.

Jeśli małżonkowie mają dzieci, Sąd może zadawać pytania dotyczące kosztów utrzymania dzieci i sytuacji materialnej rodziny. W przypadku, gdy podczas wyroku ma być przesądzana wina jednej ze stron, Sąd może zadawać bardziej szczegółowe pytania. Każda ze stron może odnieść się do zeznań powołanych świadków oraz przedstawić swoje stanowisko w sprawie.

W pierwszej kolejności przesłuchiwany jest powód, potem odpowiada pozwany. Powód ma możliwość wypowiedzenia się po pozwanym. Podczas zeznań drugiej strony warto zanotować sobie pytania lub wypowiedzi sprostowujące, które się nasuną i nie przerywając sobie wzajemnie, powrócić do nich po zakończeniu zeznań przez drugą stronę.

Po zakończeniu postępowania dowodowego, Sąd udziela stronom głosu. Pierwszeństwo ma strona powodowa, a następnie strona pozwana. W swoim wystąpieniu możesz odnieść się do przeprowadzonego postępowania dowodowego oraz twierdzeń strony przeciwnej. Możesz jedynie podtrzymać wniosek, z którym wystąpiłeś lub przedstawić swoje stanowisko w sprawie.

Po przemówieniu obu stron, przewodniczący zamyka rozprawę. Ostateczna decyzja w sprawie zostanie ogłoszona w wyznaczonym terminie, zwykle w ciągu 14 dni od daty zakończenia rozprawy.

Sąd może rozwiązać małżeństwo, jednakże może także dążyć do zachowania małżeństwa poprzez skierowanie Was na mediację lub zawieszenie postępowania (możliwe tylko raz w trakcie całej sprawy), jeśli widzi on szansę na uratowanie Waszego związku.

W przypadku zawieszenia postępowania, można je wznowić na wniosek jednego z małżonków po upływie co najmniej trzech miesięcy. Jeśli jednak taki wniosek nie zostanie złożony, Sąd umorzy postępowanie.

Ogłoszenie wyroku 

Po zakończeniu rozprawy, Sąd wydaje orzeczenie, które kończy proces rozwodowy. Na podstawie całego zebranego materiału dowodowego mając na względzie oczekiwania i wnioski stron, Sąd może rozstrzygnąć rozwiązanie małżeństwa bez orzekania o winie, czyli na zasadzie porozumienia stron. Może również uznać winę jednego z małżonków lub obopólną. Sąd na wniosek stron podejmuje również decyzję w sprawie podziału majątku oraz ustala, kto będzie sprawował opiekę nad dziećmi, a także określa zasady i zakres tej opieki.

Sąd musi wydać wyrok, w którym albo orzeknie rozwód, albo oddali powództwo. Sentencja wyroku zostanie przedstawiona w trakcie posiedzenia jawnego, a następnie krótko uzasadniona. Na ogłoszeniu wyroku po rozprawie rozwodowej, nie musi być obecna żadna ze stron.Niemniej jednak, aby otrzymać wyrok, należy złożyć wniosek o jego doręczenie, ponieważ sąd nie zrobi tego z urzędu. Wniosek taki może złożyć albo pełnomocnik procesowy, albo strona osobiście.

Odwołanie

Od wyroku Sądu Okręgowego, który orzekł o rozwodzie rozwód przysługuje Ci prawo do wniesienia apelacji do Sądu Apelacyjnego. Apelacja to środek zaskarżenia, który może być skierowany przeciwko wyrokowi sądu pierwszej instancji w całości lub tylko w części. W przypadku, gdy nie zgadzasz się z każdym punktem wyroku, apelacja powinna zostać złożona co do całości wyroku, a w przypadku, gdy chcesz zaskarżyć tylko pewne elementy wyroku, apelacja powinna dotyczyć konkretnych punktów.

W uzasadnieniu apelacji od wyroku rozwodowego powinieneś wykazać, dlaczego uważasz, że wyrok jest błędny, wskazując na uchybienia sądu i przedstawiając fakty i dowody, które potwierdzają Twoje stanowisko. Pamiętaj, żeby sformułować konkretne zarzuty i je uzasadnić, ponieważ nieuzasadnione zarzuty mogą zostać odrzucone.

W apelacji od wyroku rozwodowego możesz powołać się na nowe fakty i dowody, ale musisz wykazać, że nie były one dostępne w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji lub że ich powołanie wynika z okoliczności późniejszych.

Należy pamiętać, że apelacja od wyroku rozwodowego podlega opłacie, którą należy uiścić w momencie składania apelacji. Wniosek o uzasadnienie wyroku również wymaga uiszczenia opłaty stałej, a jej wysokość wynosi 100 złotych.

Ważne jest, aby apelacja została złożona w dwóch egzemplarzach, z uwzględnieniem wymaganych formalności, tak aby jeden egzemplarz mógł zostać doręczony drugiej stronie.

Masz pytania?

Coś wydało Ci się niezrozumiałe? Masz więcej pytań? Chcesz zrozumieć sprawę rozwodową z jeszcze bliższej strony? Napisz do nas, a uzyskasz profesjonalną pomoc i odpowiedź na wszelkie pytania.