Cykl artykułów pt. "Rozwód i dziecko - Twoje prawa i obowiązki!" ma na celu uporządkowanie i wyjaśnienie w zrozumiały sposób, jakie możliwości, prawa oraz obowiązki ciążą na rodzicach w celu ochrony interesów i praw dzieci w przypadku rozwodu.
To Twoja odpowiedzialność, by podjąć niezbędne kroki prawne, które pomogą ustalić kwestie dotyczące kontaktów z dzieckiem, wykonywania władzy rodzicielskiej, ustalenia miejsca zamieszkania dziecka oraz zapewnienia środków finansowych na jego utrzymanie, czyli alimentów.
Podczas rozwodu powinieneś/powinnaś również zawalczyć o swój komfort i swoje prawa. W tym celu oferujemy dostęp do materiałów, które mogą okazać się pomocne.
W poprzednich częściach poruszyliśmy kwestie dotyczące:
W trzeciej części zajmiemy się kwestią MIEJSCA STAŁEGO POBYTU DZIECKA.
Miejsce stałego pobytu dziecka
W niniejszym artykule zagłębiamy się w jeden z najbardziej istotnych aspektów formalnego sprawowania władzy rodzicielskiej – ustalenie miejsca zamieszkania dziecka. To zagadnienie, choć może wydawać się małoistotne, niesie ze sobą szereg ważnych konsekwencji prawnych, finansowych i społecznych, wpływając bezpośrednio na życie rodziny.
Czym jest miejsce pobytu dziecka?
Miejsce pobytu dziecka to miejsce, w którym koncentrują się interesy życiowe dziecka, czyli tam gdzie faktycznie żyje i uczestniczy w codziennych aktywnościach, takich jak spanie, jedzenie, uczenie się, czy spotykanie z przyjaciółmi. Nie jest to koniecznie to samo miejsce, w którym dziecko jest zameldowane.
Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, dla dziecka pozostającego pod opieką rodziców, jego miejsce zamieszkania jest zwykle tożsame z miejscem zamieszkania rodziców lub tego z rodziców, który ma wyłączną władzę rodzicielską lub jest odpowiedzialny za wychowanie dziecka.
Według prawa dziecko może mieć tylko jedno oficjalne miejsce zamieszkania, które zazwyczaj odpowiada miejscu zamieszkania jednego z rodziców. W takim przypadku, drugi rodzic ma prawo do utrzymywania kontaktów z dzieckiem.
Jeśli oboje z rodziców mają równą władzę rodzicielską, ale mieszkają osobno, miejsce zamieszkania dziecka jest u tego rodzica, u którego dziecko na stałe przebywa. Jeśli dziecko nie mieszka na stałe z żadnym z rodziców, to sąd opiekuńczy ustala jego miejsce zamieszkania.
Po rozstaniu rodziców (niekoniecznie rozwodzie), ważne jest ustalenie stałego miejsca pobytu dziecka. Decyzja ta zależy od wielu czynników, takich jak umiejętności wychowawcze rodziców, warunki mieszkaniowe, czy też preferencje dziecka.
Miejsce pobytu dziecka w opiece naprzemiennej
W kontekście opieki naprzemiennej w polskim systemie prawnym, miejsce pobytu dziecka jest rozumiane jako faktyczne miejsce, w którym dziecko przebywa na co dzień. W przypadku opieki naprzemiennej, dziecko ma dwa takie miejsca pobytu: dom każdego z rodziców, gdzie przebywa na zmianę zgodnie z ustalonym harmonogramem.
Miejsce pobytu w tym ujęciu jest elastyczne i zmienia się w zależności od aktualnego miejsca pobytu dziecka, nie wymagając formalnej rejestracji ani nie wiążąc się z obowiązkami administracyjnymi, takimi jak miejsce zamieszkania.
Jednakże, dla formalnych aspektów życia dziecka, takich jak rejestracja w szkole czy dostęp do usług zdrowotnych, wykorzystuje się oficjalne miejsce zamieszkania. Zgodnie z polskim Kodeksem Rodzinnym i Opiekuńczym, dziecko może mieć tylko jedno oficjalne miejsce zamieszkania, które zazwyczaj jest ustalane na podstawie porozumienia między rodzicami lub decyzji sądowej, biorąc pod uwagę najlepsze interesy dziecka.
To miejsce zamieszkania, choć może nie odzwierciedlać całkowicie faktycznego modelu życia dziecka w opiece naprzemiennej, jest wykorzystywane w oficjalnych dokumentach i procedurach administracyjnych.
Miejsce pobytu dziecka przy ojcu na topie
W ostatnich latach w Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach, obserwuje się zmieniającą się tendencję w zakresie opieki nad dziećmi po rozstaniu rodziców. Coraz więcej ojców aktywnie wyraża chęć pełnienia opieki nad swoimi dziećmi i angażuje się w ich życie po rozpadzie związku. Ta zmiana jest częścią szerszego trendu związanego z ewolucją ról rodzicielskich, w którym ojcowie coraz częściej są postrzegani jako równie kompetentni i zaangażowani w wychowanie dzieci, jak matki.
Według danych statystycznych z 2021 roku pełnię władzy rodzicielskiej zachowuje oboje rodziców w 68% rozwodzących się małżeństw. To rokowania optymistyczne biorąc pod uwagę lata poprzednie.
Model opieki naprzemiennej rozważany jest mimo wszystko zbyt rzadko, choć wiele wskazuje na to, że przynosi wiele korzyści dla rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka, umożliwiając mu utrzymywanie silnych i zdrowych relacji z obydwoma rodzicami. Opieka naprzemienna promuje równy udział obu rodziców w życiu dziecka, co może sprzyjać bardziej zrównoważonemu rozwojowi dziecka.
Zmiana w podejściu do opieki nad dziećmi po rozstaniu rodziców spowodowałaby ewolucję w postrzeganiu ról rodzicielskich i przyczyniłaby się do zwiększenia aktywnego uczestnictwa obu rodziców w życiu dziecka.
Miejsce pobytu dziecka przy matce?
Według statystyki rodzicem, który podczas rozwodu uzyskuje prawo do samodzielnej opieki nad dzieckiem zazwyczaj nadal jest matka. Coraz częściej jednak zdarza się zmiana w sprawowanej władzy rodzicielskiej, a niektóre dane stanowią o wyrównaniu tych proporcji.
Wniosek o ustalenie miejsca pobytu dziecka przy matce, czy przy ojcu powinien być szczegółowo uzasadniony, odnosząc się do konkretnej sytuacji opiekuńczo-wychowawczej dziecka, postaw obu rodziców oraz ich zdolności do pełnienia roli wychowawczej. Należy w nim uwzględnić aspekty takie jak potrzeby emocjonalne i fizyczne dziecka, możliwości zapewnienia mu stabilnego i bezpiecznego środowiska, a także zdolności wychowawcze i zaangażowanie każdego z rodziców.
Kiedy miejsce pobytu dziecka zostanie ustalone przy jednym z rodziców, drugi nadal zachowuje prawa do kontaktów z dzieckiem. Obejmuje to zarówno osobiste spotkania i możliwość zabierania dziecka poza miejsce jego zamieszkania, jak i utrzymywanie kontaktu za pomocą środków komunikacji elektronicznej, takich jak telefon, czy komunikatory internetowe. Utrzymanie regularnych i zdrowych relacji z oboma rodzicami jest kluczowe dla prawidłowego rozwoju emocjonalnego dziecka.
Jedno dziecko u matki, drugie u ojca
Jeśli dzieci są małe, zazwyczaj unika się rozdzielania rodzeństwa. Ustawa stanowi, że rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia (Art. 58. § 1. ) Takie rozwiązanie jest jednak możliwe, kiedy rodzice zgodnie przedstawią swój pomysł na to, w jaki sposób władza rodzicielska miałaby być sprawowana i udowodnią, iż tym samym nie będą działać na szkodę dziecka.
W tym celu korzystnie jest stworzyć Porozumienie Rodzicielskie, w którym czarno na białym można doprecyzować wszelkie kwestie zabezpieczające prawa dzieci i rodziców. Nie jest to obowiązkowe, jednak znacząco ułatwia całą procedurę.
Dużo prościej jest z dziećmi w wieku nastoletnim. One same mogą zadeklarować swoje preferencje, które - jeśli nie stanowią naruszenia ich dóbr - są w dużym stopniu brane pod uwagę. Mają one prawo zadecydować, z kim i gdzie chcą mieszkać.
Przykładowe Porozumienie Rodzicielskie do EDYCJI
Kreator - Porozumienie Rodzicielskie
Wniosek o ustalenie miejsca stałego pobytu dziecka przy matce lub ojcu WZÓR
Aby sądownie ustalić miejsce pobytu dziecka przy matce lub ojcu, należy sporządzić wniosek do sądu. W sieci można znaleźć różne wzory takiego wniosku, które mogą być przydatne jako punkt wyjścia. Korzystanie z dostępnych szablonów internetowych może pomóc w zrozumieniu wymaganych elementów wniosku i ułatwić jego przygotowanie. Jednakże warto pamiętać, że każdy przypadek jest inny, więc taki wzór może wymagać dostosowania do konkretnych okoliczności.
Wniosek o ustalenie miejsca pobytu dziecka powinien być starannie uzasadniony, z argumentami odzwierciedlającymi rzeczywistą sytuację opiekuńczą dziecka. Należy w nim przedstawić, dlaczego mieszkanie z danym rodzicem jest w najlepszym interesie dziecka, jak ten rodzic wykonuje swoje obowiązki rodzicielskie i dlaczego drugi rodzic nie powinien być tym, z którym dziecko zamieszka. Do wniosku konieczne jest dołączenie oryginału lub uwierzytelnionej kopii aktu urodzenia dziecka.
Wniosek o ustalenie miejsca stałego pobytu dziecka przy ojcu lub matce może być łączony z wnioskami o ograniczenie władzy rodzicielskiej lub o ustalenie kontaktów z dzieckiem. Możliwe jest również złożenie wniosku o zabezpieczenie miejsca pobytu dziecka na czas trwania postępowania sądowego.
Opłata sądowa za złożenie wniosku wynosi 100 zł.
Kreator wniosku o ustalenie miejsca stałego pobytu dziecka przy matce lub ojcu WZÓR
Kreator wniosku o ustalenie miejsca stałego pobytu dziecka
Sprawa o ustalenie miejsca pobytu dziecka
Miejsce pobytu dziecka może być ustalone zarówno drogą sądową, jak i pozasądową, np. przez mediację. Właściwym sądem do rozpatrywania o miejscu stałego pobytu dziecka jest sąd rejonowy. Jeśli jednak toczy się sprawa rozwodowa, obowiązkiem Sądu Okręgowego jest zabezpieczenie wszelkich praw dziecka z rozwodzącego się małżeństwa.
Podczas rozprawy sąd dokładnie bada sytuację opiekuńczo-wychowawczą dziecka, warunki życiowe i mieszkaniowe rodziców, ich zdolności wychowawcze oraz życzenia dziecka, o ile są one rozsądne i mogą być brane pod uwagę. Sąd zleca kuratorowi wywiad środowiskowy, często wzywa świadka, wskazanego przez strony, by ustalić sytuację życiową dziecka. Docelowo kieruje rodzinę na badanie więzi rodzinnych OZSS, aby biegli specjaliści, psycholodzy i pedagodzy wydali opinię na temat kompetencji rodzicielskich.
Postępowanie sądowe może trwać kilkanaście miesięcy w sądzie pierwszej instancji. Dlatego też, ważne jest zabezpieczenie miejsca pobytu dziecka na czas trwania sprawy. Decyzja sądu rejonowego jest nieprawomocna, co oznacza, że strona niezadowolona z wyroku ma prawo do złożenia apelacji do sądu wyższej instancji.
Kiedy wyrok staje się prawomocny, czyli gdy nie ma dalszych odwołań lub sąd apelacyjny wydał ostateczne postanowienie, rodzice wciąż mają możliwość złożenia wniosku o zmianę miejsca zamieszkania dziecka aż do osiągnięcia przez nie pełnoletności. Do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności, miejsce jego zamieszkania może ulec zmianie w zależności od rozwoju sytuacji rodzinnej i potrzeb dziecka.
Zabezpieczenie miejsca pobytu dziecka
Zabezpieczenie miejsca pobytu dziecka to środek tymczasowy stosowany w trakcie postępowania sądowego mającego na celu ustalenie stałego miejsca zamieszkania dziecka. Ponieważ postępowanie sądowe w tej kwestii może być czasochłonne, zabezpieczenie jest niezbędne, aby zapewnić dziecku stabilność i ochronę prawną w okresie oczekiwania na ostateczne rozstrzygnięcie.
Zabezpieczenie miejsca pobytu dziecka oparte jest na przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z art. 730 § 1 tego kodeksu, w każdej sprawie cywilnej rozpatrywanej przez sąd istnieje możliwość żądania udzielenia zabezpieczenia. Dwa główne warunki, które muszą być spełnione dla udzielenia zabezpieczenia, to: istnienie roszczenia podlegającego zabezpieczeniu oraz istnienie interesu prawnego w udzieleniu tego zabezpieczenia.
Celem zabezpieczenia jest zapewnienie tymczasowej ochrony prawnej osobom, które jej potrzebują, zanim uzyskają ostateczne rozstrzygnięcie w sprawie. Interes prawny do udzielenia zabezpieczenia jest uznawany za istniejący, gdy istnieje konieczność zapewnienia uprawnionemu „należytej ochrony prawnej” przed wydaniem ostatecznego wyroku.
W praktyce wniosek o zabezpieczenie miejsca pobytu dziecka jest często składany jednocześnie z wnioskiem o ustalenie miejsca pobytu. Tymczasowe ustalenie miejsca pobytu ma na celu zapewnienie dziecku stabilności i ochrony w trudnym okresie oczekiwania na decyzję sądu.
Dlaczego warto ustalić miejsce pobytu dziecka?
Ustalenie miejsca pobytu dziecka ma kilka kluczowych aspektów, które mają znaczący wpływ na życie dziecka i jego rodziców:
Podstawa do zasądzenia alimentów: Jednym z głównych skutków ustalenia miejsca pobytu dziecka jest możliwość zasądzenia alimentów od rodzica, który nie sprawuje bezpośredniej opieki. Alimenty są niezbędne do pokrycia kosztów utrzymania i wychowania dziecka, a ich wysokość często zależy od miejsca zamieszkania dziecka i związanych z tym potrzeb.
Stabilność i bezpieczeństwo dziecka: Ustalenie stałego miejsca pobytu zapewnia dziecku stabilność emocjonalną i społeczną. Jest to ważne dla jego rozwoju oraz poczucia bezpieczeństwa.
Prawa i obowiązki rodziców: Określenie miejsca pobytu dziecka pomaga ustalić prawa i obowiązki rodzicielskie, w tym kwestie dotyczące opieki, wychowania i kontaktów z dzieckiem.
Organizacja życia edukacyjnego i socjalnego: Miejsce pobytu dziecka wpływa na decyzje edukacyjne, takie jak wybór szkoły, oraz na udział w życiu społeczności lokalnej.
Rozwiązanie konfliktów: Formalne ustalenie miejsca pobytu może pomóc rozstrzygnąć spory między rodzicami, szczególnie po rozstaniu.
Zatem ustalenie miejsca pobytu dziecka jest nie tylko kluczowe dla jego prawidłowego rozwoju, ale również stanowi podstawę do uznania roszczeń alimentacyjnych, oraz pomaga w organizacji życia rodzinnego i edukacyjnego.
Zmiana miejsca pobytu dziecka bez zgody jednego z rodziców
Kodeks rodzinny nie definiuje miejsca pobytu dziecka jako stałego, tylko wskazuje, że ma mieć miejsce przy konkretnym z rodziców. Każdy sprawujący opiekę rodzic ma prawo do zmiany miejsca zamieszkania, a zarazem zmiany miejsca pobytu dziecka. Nie ma on obowiązku konsultowania z drugim rodzicem tej kwestii.
Zobligowany jest jednak powiadomić drugiego rodzica, jakie jest miejsce pobytu dziecka i gdzie ono aktualnie przebywa. Nie może on również utrudniać drugiemu rodzicowi kontaktów z dzieckiem, ponieważ tak samo rodzic, jak i dziecko ma prawo do wspólnych kontaktów, zarazem osobistych, jak i przez telefon, czy aktualnie media społecznościowe i komunikatory.
W sytuacji nadużyć w tej kwestii należy podjąć odpowiednie kroki prawne.
Inaczej ma się kwestia wyprowadzki z dzieckiem za granicę. Rodzic sprawujący opiekę nad dzieckiem ma prawo to uczynić, tylko i wyłącznie wtedy, gdy uzyska zgodę drugiego rodzica lub sądu na wyjazd dziecka za granicę.
